Groene.nl gebruikt cookies om het websitegebruik geanonimiseerd te analyseren en noodzakelijke functionaliteiten zoals inloggen mogelijk te maken. Groene.nl gebruikt geen cookies voor advertenties en deelt geen informatie met adverteerders of social media platformen. Meer informatie is beschikbaar in onze privacy- en cookieverklaring.

De jonge garde houdt zich op in galeries, projectruimtes en broedplaatsen. Magali Reus fotografeerde tijdens de lockdown paddenstoelen.

26 januari 2022 – verschenen in uit nr. 4

Het grootste organisme ter wereld leeft in de Blue Mountains in Oregon waar het zich uitstrekt over een oppervlakte van tien vierkante kilometer. De armillaria ostoyae, oftewel de sombere honingzwam, is een parasiet met een ondergronds netwerk van schimmeldraden die zich voor de buitenwereld slechts kenbaar maakt in bundels paddenstoelen op bomen die dan spoedig zullen sterven. Het beestje zou zo’n tweeënhalfduizend jaar oud zijn.

De vreemde, grillige en niet zelden obscene vormen van de paddenstoel, feitelijk het geslachtsdeel van de schimmel, spreken tot de verbeelding, en het jagen op, koken met en determineren van bijzondere soorten nam in coronatijd een grote vlucht.

Minder is bekend over het mycelium, het ondergrondse netwerk van de schimmel. Kunstenaars zijn erdoor geobsedeerd, net als door de oceaan met haar mythische wezens: in het onzichtbare maar schijnbaar onbegrensde, organische systeem, dat op duurzame wijze over grote afstanden communiceert, zien zij een model voor het leven bovengronds. Er is al voorzichtig een term gevallen, ‘paddenstoel-futurisme’. Wat zegt de paddenstoel ons over de wereld?

Wie op dit moment gaat wandelen in de duinen, lees ik in een natuurmagazine, heeft grote kans een ‘echt judasoor’ tegen te komen, een oorschelpachtige paddenstoel die zich als kluitjes oren manifesteert aan de vlier (de boom waar Judas zich na zijn verraad aan zou hebben verhangen). Het zou bijna een kunstwerk van Magali Reus kunnen zijn. Haar sculpturen en installaties van sculpturale objecten gaan over de relatie tussen de mensen en hun natuurlijke en materiële omgeving. Ze zijn vaak gebaseerd op gebruiksvoorwerpen uit het dagelijks leven – koelkasten, opklapbare bankjes – maar vertonen te veel afwijkingen om daadwerkelijk te gebruiken, ook al is het precieze euvel moeilijk aan te wijzen. Onder Reus’ handen vallen de vorm en de functie van een voorwerp uiteen, wat niet betekent dat ze zich bedient van ready-mades: ze bouwt haar sculpturen laag voor laag op uit een veelheid van materialen en vaak complexe technieken. Zo vindt ze de dingen om ons heen opnieuw uit. In 2015 won Reus de Prix de Rome met een serie hangsloten, een jaar later exposeerde ze in het Stedelijk Museum in Amsterdam sculpturen die deden denken aan zadels.

Het was op een boswandeling tijdens de eerste lockdown dat Reus op de bloeiende vliegenzwam stuitte, rood met witte stippen. Later keerde ze terug naar de plek, met een T-shirt dat ze een jaar eerder had gekocht in Dallas, waar ze zonder de pandemie op dat moment een solotentoonstelling zou hebben gehad in het Nasher Sculpture Center. Met het kledingstuk als decor fotografeerde ze de bloeiende zwammen in de schemering – het begin van een reeks fotografische portretten van paddenstoelen.

De vliegenzwam hangt niet in Galerie Fons Welters in Amsterdam, waar de serie momenteel te zien is samen met de sculpturen bestemd voor het Nasher Sculpture Center. Wel is daar onder meer een paddenstoel te zien met een stam als een dooraderde fallus en een hoed met gaten als een uitgedroogde spons en een heel stel kleine kastanjebruine hoedjes op lange witte stelen. Reus bestelde deze exotische paddenstoelen online, aan huis gekluisterd in weer een lockdown, en fotografeerde ze rondom haar huis in Londen door een macrolens.

De schimmels staan scherp in beeld, niet als de soort die Reus gekocht had, maar bijna als individuen, soms verlegen, vaak verleidelijk. Kwalificaties als voedzaam, geneeskrachtig of giftig, die we als consument aan paddenstoelen toedichten, vallen in hun beeltenis weg. Tegelijk zijn het niet zomaar foto’s, maar afdrukken op aluminium gemonteerd op gepoedercoat staal en gevat in een lijst van gelast en gepoedercoat aluminium. De paddenstoelen van Reus zijn daarmee hoogst eigenzinnige, lijvige wezens geworden die ze de titel Knaves gaf, een ouderwets woord voor een ongehoorzame man.

Zoals het een schimmel betaamt, steekt die ook elders in de galerie de kop op. De paddenstoelen zijn subtiel verbonden met de sculpturen, een reeks panelen vol technisch vernuft die doen denken aan deuren, maar die niet open en dicht kunnen. Ze zijn duidelijk ergens bestemd voor gebruik door de mens, maar die staat erbij en kijkt ernaar. Net als de paddenstoelen lijken ze vooral te bestaan voor hun eigen schoonheid.

Nog altijd ver verwijderd van die tentoonstelling in Texas bestelde Reus online een oud telefoonboek van Dallas. Het kunstenaarsboek dat ze op basis daarvan maakte, Park Cities – Knaves, is een ode aan de verbintenis. In de gids duiken de paddenstoelen her en der op, tussen de verwijzingen naar dakdekkers en organisaties voor alternatieven van abortus. Als knooppunt van plaatsen en tijden maakt Park Cities – Knaves de wereld er niet overzichtelijker op, maar viert juist de complexiteit. Met de paddenstoel in al zijn verschijningsvormen als ultieme herinnering aan dat wat we niet kunnen zien.

Vanaf deze week schrijven Rudi Fuchs en Roos van der Lint om en om op deze pagina.

Magali Reus – Shadow Tonics, t/m 26 februari bij Galerie Fons Welters in Amsterdam. Vanaf 14 mei exposeert Reus alsnog bij het Nasher Sculpture Center in Dallas.

De Groene Amsterdammer is sinds 1877 het weekblad voor onafhankelijke, kritische en betrokken denkers. Lees en steun De Groene 10 weken voor slechts €15 en ontvang nu tijdelijk onze essaybundel Jeugd in opstand. Het proefabonnement stopt automatisch.

Lees en steun De Groene Amsterdammer 10 weken voor €15. Lees en steun